آرایه های ادبی:
آرایه های ادبی یا صنایای ادبی بکاربردن فنونی است که رعایت آنها بر جلوه و جنبه زیبایی و معنوی سخن می افزاید.
*تضاد: هرگاه دو واژه با معنای متضاد دریک بیت یا عبارت بکار رود آرایه تضاد است.
" درنومیدی بسی امید است پایان شب سیه سپید است"
" گفتم که روی خوبت از من چرا نهان است گفتا تو خود حجابی ورنه رخم عیان است "
" گفتم :که از که پرسم جانا نشان کویت گفتا نشان چه پرسی آن کوی بی نشان است "
" به حلاوت بخورم زهر که شاهد ساقی است به ارادت بکشم درد که درمان هم از اوست "
" کنم از جیب نظر تا دامن چه عزیزی که نکردی با من "
*تشبیه: مانند کردن چیزی به چیز دیگرکه به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند. هر تشبیه دارای چهار رکن است:
*مشبه: کلمه ای که آنرا به کلمه دیگر تشبیه می کنیم.
*مشبه به: کلمه ای که کلمه دیگر به آن تشبیه شده است.
*ادات تشبیه: کلمه با واژه های هستند که نشاندهنده پیوند شباهت می باشند. " همچو-مانند-شبیه-نظیر-چو-همانند-..."
*وجه شبه: صفت یا ویژگی مشترک بین مشبه و مشبه به میباشد.
" چوآن ابر بهارم من میتوانم آیا نبارم من " چوان(ادات تشبیه)- ابر بهار(مشبه به)- من(مشبه)- نبارم(وجه شبه)
" پرهای طاووس مانند دسته گل پر نقش و نگار رنگارنگ است " پرهای طاووس(مشبه) – مانند(ادات تشبیه)
دسته گل پر نقش و نگار(مشبه به)- رنگارنگ (وجه شبه)
اضافه تشبیهی: اگر دریک تشبیه فقط مشبه و مشبه به بیاید و این دو بهم اضافه شوند و بین آنها علامت کسره یا ی باشد به آن اضافه ی تشبیهی می گویند. ( درخت دوستی – آتش عشق )
" لنگ لنگان قدمی برمی داشت هر قدم دانه ی شکری می کاشت "
*کنایه: هر گاه بخواهیم درباره مطلبی بطور مستقیم صحبت نکنیم و پوشیده سخن بگوییم و منظور نویسنده چیزی غیر از معنای ظاهری ولفظی آن عبارت است.
" آب از دستانش نمی چکد". معنای لفظی نمیگذارد قطره ای آب به زمین برسد. معنای کنایه هیچ چیز از او به دیگران نمیرسد یعنی خسیس است.
" یکی را به سرنهد تاج بخت یکی را به خاک اندرآرد ز تخت "
" از مکافات عمل غافل مشو گندم از گندم بروید جو زجو "
*تکرار: آوردن یک کلمه بیش از یکبار برای تاکید .
" می توانم بعد از این با این خدا دوست باشم دوست پاک و بی ریا "
" ماه برق کوچکی از تاج او هر ستاره پولکی از تاج او "
" به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست "
*مبالغه: بیش از اندازه توصیف کردن یک چیز.
" ماه برق کوچکی از تاج او هر ستاره پولکی از تاج او "
"گفتم: که سوخت جانم از آتش نهانم گفت: آنکه سوخت او را کی ناله یا فغان است "
*مراعات نظیر: اگر دریک بیت یا سخن حدااقل سه کلمه بیاید که از نظر معنایی بهم ارتباط نزدیک باشند به این کار مراعات نظیر یا شبکه ی معنایی می گویند.
" هر چه می پرسم از خود خدا از زمین و از آسمان از ابرها "
" مثل قصر پادشاه قصه ها خشتی از الماس خشتی از طلا "
" مهربان و ساده و بی کینه است مثل نوری در آینه است "
ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد دل رمیده ما را انیس و مونس شد "
" ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد "
" بیستون بر سر راه است مبادا از شیرین خبر گفته و غمگین دل فرهاد کنید "
" انسان خوبی باش ولی وقتت را برای اثبات به دیگران تلف نکن"
